Nieuwsbrief varken

Met ons varkensteam maken wij met enige regelmaat een nieuwsbrief over een actueel onderwerp. Wilt u zich aanmelden voor onze nieuwsbrieven over varken? Mail dan naar varken@daczuidoost.nl of vink alleen "varken" aan op https://www.daczuidoost.nl/contact. 

Maagdarmwormen bij varkens zijn parasieten. Ze maken gebruik van het varken waardoor het varken negatieve effecten ervaart. Veel bedrijven ontwormen de varkens om de negatieve effecten te beperken. Echter worden wormen nog teveel onderschat. In deze nieuwsbrief leest u meer over de wormsoorten die bij varkens voorkomen, hoe worminfecties gediagnosticeerd kunnen worden en welke behandelingmaatregelen en risicofactoren er zijn. 

Er zijn 5 maagdarmwormen die bij varkens in Nederland gevonden kunnen worden. Slechts drie daarvan komen bij binnengehouden varkens voor, waarbij Ascaris suum het meeste voorkomt. Hier een overzicht: 

De grote spoelworm (Ascaris suum) bij het varken heeft een levenscyclus die doorlopen moet worden om tot volwassen worm zich te ontwikkelen (zie afbeelding 1). Binnen deze levenscyclus zijn er larven die door de lever, hart en longen migreren (verplaatsen). Met name deze migratie veroorzaakt de schade bij de varkens, zoals het littekenweefsel op levers (white spots) of longontsteking. 

Slechts bij één op de drie varkens wordt een volwassen worm gevormd door de wheep and sweep response waarbij de larven uit het lichaam "gespoeld" worden. Echter bij alle varkens vindt er migratie van larven plaats en hebben dus alle varkens schade hiervan.

Eén volwassen worm produceert 100.000 tot 1.000.000 eieren per dag. Slechts een kleine dosis is voldoende voor infectie. De eieren zijn zeer resistent in de omgeving en kunnen tot wel 4 jaar overleven. 

De pre-patent periode (PPP: duur van opname ei tot vorming volwassen worm) is bij Ascaris suum 7-9 weken. Dit is belangrijk voor de behandeling. 

• Directe effecten: 
  • Littekenweefsel op lever (duurt 3-4 weken voordat lever hersteld) 
  • Longschade 
    • Dit kan hoest veroorzaken (welke slecht verbeterd na het gebruik van bijvoorbeeld antibiotica) 
  • Verdikking slijmvlies van de darm 
• Indirecte effecten: 
  • Verminderde productiviteit 
  • Verminderde immuunrespons na vaccinatie 
  • Economische schade 
    • Verhoogde voederconversie (VC) 
    • Afgekeurde levers 
    • Verminderde dagelijkse groei 
    • Verminderd lean meat %
    • Verhoogde sterfte (uitval) 
    • Medicinatiekosten 
    • Verminderde vaccin-effectiviteit 
  • Gevoeliger voor secundaire infecties! Zoals:  
    • Pasteurella multocida 
    • Escherichia coli 
    • Salmonella spp. 

De vier andere maagdarmwormen bij varkens worden aanzienlijk minder vastgesteld, twee hiervan komen ook enkel bij buiten levende varkens voor. De levenscyclus per worm varieert: 

• Hyostrongylus rubidus 
• Strongyloides ransomi 
• Oesophagostomum spp. 
• Trichuris suis (potentieel zoönotisch) 

• Metastrongylus spp. (longworm) 
• Trichinella spiralis (zoönose - wordt gemonitord in slachthuis) 
  • Zeer lang niet meer gevonden in commercieel gehouden binnenvarkens 
  • Meldingsplichtig 
• Taenia solium (lintworm - zoönose - vaak asymptomatisch) 

• Mestonderzoek 
  • McMaster techniek => mogelijk in ons eigen laboratorium 
  • Zie afbeelding in deze link
• Bloedonderzoek (Ascaris suum) 
  • Serasca-test * (ELISA) => mogelijk in ons eigen laboratorium 
    • Onderzoek naar antistoffen tegen volwassen wormen 
    • Zeer betrouwbaar bij vleesvarkens 
  • L3-lung-test (Ascaris suum) 
    • Bij biggen komen nog geen volwassen wormen voor. Om een indruk te krijgen of er wel migratie van larven plaatsvindt kan dit bloedonderzoek uitgevoerd worden via Ugent. 
• Minder nauwkeurige methoden 
  • Wormen zichtbaar na ontworming => slechts 1 op de 3 varkens vormt volwassen wormen. Meestal 100% van de varkens geïnfecteerd. Infectiedruk moet hoog zijn, wil je de wormen zien. 
  • White spots op de lever in slachthuis => 
    • Score aan slachthuis is subjectief 
    • Levers kunnen herstellen (vroege infectie) 
    • Zeugen kunnen een prehepatische barrière vormen 

Er zijn diverse ontwormingsmiddelen beschikbaar die werken tegen een Ascaris suum-infectie. Echter zijn er producten die enkel de volwassen wormen aanpakken en één van de larvale stadia. Ook zijn er producten die ook de migrerende larven doden. Overleg met uw dierenarts voor een juist product. 

Er is gelukkig nog geen resistentie bekend tegen ontwormingsmiddelen bij varkens. 

Om de infectiedruk op uw bedrijf te verlagen is elke 6 weken ontwormen noodzakelijk. Voor vleesvarkens is het meest ideale schema 10-16-22 weken leeftijd. Echter moet bij de 22-weken leeftijd rekening gehouden wormen met de wacht- en slachttijd. Houdt ook rekening met het invullen van het VKI-formulier. 

Kies je een product die niet tegen migrerende larven werkt, dient er elke 3-5 weken ontwormd te worden om de infectiedruk te verlagen. 

Ontworming dood alleen de wormen, larven en migrerende larven op dat moment. Zodra de ontworming stopt, stopt ook de afdoding. Er is geen "nawerking" op de eieren die later uitkomen. Waardoor de infectiedruk direct na ontworming dus weer oploopt. 

Ontworm zeker jonge zeugen voldoende vaak. Oudere zeugen kunnen een (pre-hepatische) barrière gaan vormen, waardoor de larven niet meer door de lever kunnen passeren. 

Soms is het mogelijk om ontworming via het voer te verstrekken, neem hiervoor contact met ons op. 

• Besmette omgeving
  • Zorg voor goede reiniging en desinfectie 
  • Verwijder alle mest voordat de volgende varkens in het hok komen 
  • Zorg voor droge hokken (wormeieren overleven langer in een vochtige omgeving) 
  • Het gebruik van bedding (zoals stro) zorgt voor betere overleving van de wormen in de omgeving, dus werkt nadelig bij de bestrijding van worminfecties
• Jonge dieren (vanaf 10 weken leeftijd) zijn gevoeliger voor het vormen van volwassen wormen en migrerende larven. 
  • Juist en frequent ontwormingschema is essentieel bij besmetting. 

"Worminfecties geven ongezien veel schade! 

Bespreek tijdens het volgende bedrijfsbezoek uw ontwormingsschema met uw dierenarts. 

_{Taylor, M. A., Coop, R. L.,Wall, Richard,. Veterinary parasitology. Oxford; Ames, Iowa: Blackwell Pub.; 2007. ID: 85691539.}

_{Roepstroff, A., Nansen, P. Epidemiology, diagnosis and control of helminth parasites of swine. Rome: FAO Animal Health Manual; 1998. .}

_{Zachary, James F., McGavin,M.Donald.,. Pathologic basis of veterinary disease. St. Louis, Mo.: Elsevier; 2012. ID: 746862758.}

_{Life cycle of Ascaris suum in pigs [Internet] [cited 2016 december, 12/16].} 

_{Talvik H, Christensen CM, Joachim A, Roepstorff A, Bjørn H, Nansen P. Prepatent periods of different oesophagostomum spp. isolates in experimentally infected pigs. Parasitol Res 1997;83(6):563-8.}

_{Nansen P, Roepstorff A. Parasitic helminths of the pig: Factors influencing transmission and infection levels. Int J Parasitol 1999;29(6):877-91.}

_{Diergeneesmiddeleninformatiebank}

_{Stewart TB, Marti OG, Hale OM. Efficacy of fenbendazole against five genera of swine parasites. Am J Vet Res 1981;42(7):1160-2.}

_{Borgsteede FHM. Studies on preventive strategies and alternative treatments against roundworm in organic pig production systems. NJAS Wageningen Journal of Life Sciences 2011;58(3):173.}

_{Presentatie van Peter Geldhof bij het Huvepharma seminar in Gent, Impact, diagnosis and control of worm infections.}

Gezonde varkens niet aan het slachthuis mogen leveren, heel frustrerend... Navelbreuken zijn vaak een discussiepunt voor het wel of niet op transport mogen van een varken. In deze nieuwsbrief bespreken we het ontstaan van navelbreuken en de risicofactoren ervan. 

Ongeboren biggen staan via de navelstreng en de placenta in contact met de baarmoeder van de zeug. In de placenta vindt uitwisseling van zuurstof of voedingsstoffen plaats. Bij de geboorte laat de navelstreng de placenta los, hierna moet de navel vlot sluiten. Er is kort een open verbinding van de navel met de omgeving. Dit is een risico voor o.a. infecties. Door verschillende oorzaken kan het sluiten van de navel niet volledig plaatsvinden, waardoor er een "breuk" ontstaat. Hoe zwaarder het varken wordt, hoe meer druk er op deze zwakke plek komt te staan. Als de druk teveel wordt, kan er een navelbreuk ontstaan. 

Wanneer navels er  afwijkend uitzien (naveluitpuiling) hoeft dit niet altijd te betekenen dat er een navelbreuk aanwezig is. Er zijn vijf oorzaken van naveluitpuilingen (die ook gecombineerd kunnen voorkomen): 

• Navelbreuk 
  • Ontstaat doordat de opening van de navelstreng in de buikwand niet goed sluit na de geboorte. De huid en het buikvlies vormen een zak waar de darmen in kunnen zakken. 
• Cystevorming 
  • Blaasjes die gevuld zijn met helder tot bloederig vocht. 
  • Dit is vaak een restant van de dooierzak, welke zich vult met vocht. De dooierzak zorgt voor de eerste voedingsvoorraad van een embryo. 
• Verdikking van het buikvlies rondom de navel 
  • Het is niet geheel duidelijk waardoor deze verdikkingen ontstaan. Wel gaat het vaak gepaard met een navelbreuk. 
• Onderhuidse abcesvorming 
  • Dit ontstaat door een navelontsteking. Een navelontsteking is in een vroeg stadium te herkennen aan roodheid en zwelling bij de navel. Na enige tijd kan er pusvorming plaatsvinden, waarna een abces ontstaat. 
  • Als de ontsteking plaatsvindt rondom het sluiten van de navel, wordt de kans op een navelbreuk vergroot. 
• Onderhuids littekenweefsel 
  • Indien een abces hersteld, kan er littekenweefsel ontstaan. Wat ook een uitpuiling van de navel kan geven. 

Uw dierenarts kan u helpen bij het bepalen of het daadwerkelijk om een navelbreuk gaat of dat er een andere oorzaak van de naveluitpuiling is. 

• Premature biggen (biggen die te vroeg geboren worden en dus nog onvoldoende ontwikkeld zijn) hebben een vergroot risico. 
  • Het vroegtijdig op gang brengen van het geboorteproces, is dus een risico op het ontstaan van navelbreuken. 
    • Denk hierbij aan producten zoals planate, dinolytic en synchromate. 
• Navelontsteking 
  • Het desinfecteren van navels kan de kans op infectie van de navel verkleinen.
  • Behandel biggen met een navelontsteking met een antibioticum zoals op uw bedrijfsbehandelplan beschreven staat door uw bedrijfsdierenarts. 
  • Er zijn bacteriedodende kalkproducten beschikbaar, die gebruikt kunnen worden voor het biggennest en de kans op navelinfecties verkleinen. 
• Niet goed opdrogen van de navelstreng na geboorte.
  • Het instrooien van de biggennesten met kalk, kan helpen bij het goed opdrogen ban de navelstreng. 
• Tractie aan de navelstreng rondom geboorte. 
  • Het voorzichtig inkorten van de navelstreng zorgt dat er minder aan de navelstreng getrokken wordt. 
  • Begeleid bij geboortehulp altijd voorzichtig ook de navelstreng mee, zodat er niet aan de big getrokken wordt die nog met de navelstreng vast zit aan de zeug. 
  • Zeugenboxen die op de vloer bevestigd zijn, geven meer kans op navelbreuken omdat de navelstreng hier aan blijft plakken en/of een big met zijn navelstreng hier omheen draait. 
  • Zet biggenbakjes op de dag van de geboorte nog niet vast op de roosters. Ook hier kan de navelstreng aan blijven plakken, waardoor er aan de navel getrokken wordt. 
• Biggen van gelten hebben een vergroot risico op het ontstaan van een navelbreuk. 
• Biggen met een navelruptuur (scheur) of navelbloeding. 
  • Het gebruik van oxytocine. Het aantal navelbloedingen is 7x hoger bij oxytocine-gebruik dan zonder. Ook het aantal afgescheurde navels is 4x hoger bij oxytocine gebruik. 
    • Let op juiste dosering! 
    • Zet niet te vroeg en te frequent in. 
• Genetisch, indien u veel navelbreuken bij dezelfde zeug ziet, kunt u hier rekening mee houden met de selectie van uw zeugen. 

Het is mogelijk om navelbreuken te opereren. Hoe jonger het dier is, hoe minder kans op infecties, hoe gemakkelijker de navelbreuk te opereren is. Ook hersteld de wond beter bij jonge dieren omdat er minder druk op de navel komt te staan. De beste ervaringen hebben wij met het opereren van kraambiggen of net gespeende biggen. 

Heeft u veel last van navelbreuken op uw bedrijf? Neem contact op met uw bedrijfsdierenarts of met een van onze varkensdierenartsen. 

Bronnen: 

• Zimmerman, Jeffrey J., et al., eds. Diseases of swine. John Wiley & Sons, 2012.
• Praktische richtsnoeren voor het bepalen van de geschiktheid voor vervoer van varkens
• Alonso-Spilsbury, M., Mota-Rojas, D., Villanueva-García, D., Martínez-Burnes, J., Orozco, H., Ramírez-Necoechea, R., ... & Trujillo, M. E. (2005). Perinatal asphyxia pathophysiology in pig and human: a review. Animal reproduction science, 90(1-2), 1-30.
• Jasso, L., 2002. Neonatologıa Practica. El Manual Moderno, M ́exico, pp. 363–378.
• Hovmand-Hansen, T., Jensen, T. B., Vestergaard, K., Nielsen, M. B. F., Leifsson, P. S., & Jensen, H. E. (2021). Early risk factors, development, disappearance and contents of umbilical outpouching in Danish pigs. Livestock Science, 251, 104654.
• Loncke, R., Dewulf, J., Vanderhaeghe, C., de Kruif, A., & Maes, D. (2009). Niet-infectieuze oorzaken van biggensterfte vóór het spenen, deel 1: oorzaken gelegen bij de big. Vlaams Diergeneeskundig Tijdschrift, 78(1), 20-27.
• Mota-Rojas, D., Martínez-Burnes, J., Trujillo, M. E., Lopez, A., Rosales, A. M., Ramírez, R., ... & Alonso-Spilsbury, M. (2005). Uterine and fetal asphyxia monitoring in parturient sows treated with oxytocin. Animal Reproduction Science, 86(1-2), 131-141.
• Mota-Rojas, D., Martínez-Burnes, J., Trujillo-Ortega, M. E., Alonso-Spilsbury, M. L., Ramírez-Necoechea, R., & Lopez, A. (2002). Effect of oxytocin treatment in sows on umbilical cord morphology, meconium staining, and neonatal mortality of piglets. American Journal of Veterinary Research, 63(11), 1571-1574.
• Mota-Rojas, D., Martinez-Burnes, J., Villanueva-Garcia, D., Roldan-Santiago, P., Trujillo-Ortega, M. E., Orozco-Gregorio, H., ... & Lopez-Mayagoitia, A. (2012). Animal welfare in the newborn piglet: a review. Veterinarni Medicina, 57(7).

Op woensdag 30 november hebben we een studieclub-avond gehouden voor jonge varkenshouders. Het onderwerp dat besproken is: het werpproces. 

Het was een groot succes met meer dan 30 enthousiaste veehouders die ’s avonds naar de praktijk in Gemert gekomen zijn. De totale groep bestaat momenteel uit meer dan 40 deelnemers (en is nog groeiende). De grote groep zal waarschijnlijk verdeeld worden in drie kleinere studieclubs. Ons team is verheugd om te zien dat er nog een mooie toekomst voor de varkenshouderij te verwachten is.

Interesse om aan te sluiten? Neem contact met Maurice of Lydie op.

Meer lezen... klik hier.